Magazine Huis van Cultuur en Bestuur

Wij zijn trots op ons Huis van Cultuur en Bestuur in Hoogezand en willen u graag in dit magazine laten zien waarom. Het Huis van Cultuur en Bestuur biedt onderdak aan drie organisaties die veel voor onze inwoners betekenen: Kielzog met theater, muziekschool, kunstencentrum en Grand Café, de bibliotheek met onder andere het Taalhuis en eLAB en het gemeentehuis van de gemeente Midden-Groningen met onder meer publieksbalies voor bijvoorbeeld paspoorten en rijbewijzen, ons Historisch Archief en onze prachtige raadzaal. Een Huis, een plek waar onze inwoners elkaar kunnen ontmoeten.

In dit magazine komen onder andere de architect van het gebouw en de binnenhuisarchitecten aan het woord, maar ook de kunstenaar die de Ontmoetingstafel ontwierp waar de koningin op 15 september 2021 tijdens de officiële opening van het gebouw de laatste hand aan heeft gelegd. Ook de bouwer blikt terug op een voorspoedig bouwproces en dat nog wel tijdens corona. En uiteraard een bijdrage vanuit Kielzog, bibliotheek en gemeente hoe het is om in dit gebouw te werken, hoe de bouw ging en hoe wij het gebouw ervaren.

Wij wensen u veel leesplezier en u trekt na afloop vast dezelfde conclusie als wij: “Het Huis van Cultuur en Bestuur, een prachtig gebouw om trots op te zijn!
Janneke Klok, Ids Dijkstra en Adriaan Hoogendoorn

In het Huis van Cultuur en Bestuur in Hoogezand worden niet alleen de bibliotheek, de muziekschool, theater Kielzog en het gemeentebestuur van Midden-Groningen ondergebracht, het is ook de plek waar medewerkers na de samenvoeging van de gemeentes Hoogezand-Sappemeer, Menterwolde en Slochteren zich thuis moeten
voelen. Een doelstelling die volgens burgemeester Adriaan Hoogendoorn is behaald. Hij blikt terug op een succesvol proces. 

Op wat voor manier kunnen medewerkers zich hier welkom voelen?

Bij een herindeling is het gemeentehuis vaak een lastig vraagstuk, dus wij besloten vrij vlot door te pakken toen nieuwbouw goedkoper bleek dan de instandhouding van de tien gemeentelijke gebouwen verspreid over de drie gemeentes. Alle medewerkers zitten nu onder één dak waardoor ze elkaar gemakkelijk vinden en elkaar beter kunnen verstaan in de samenwerking. Dat zijn randvoorwaarden in een nieuwe gemeente.
Het gebouw heeft een frisse, moderne en tegelijkertijd warme uitstraling. Het grote succes vind ik de diversiteit aan werkplekken. We ontdekken steeds meer gebruiksmogelijkheden.

Waarom is ervoor gekozen om drie organisaties in één gebouw onder te brengen?

Wij wilden de synergie tussen de organisaties bevorderen en praktisch gezien een aantal voorzieningen combineren. Zo kunnen we bijvoorbeeld beveiliging goedkoper inzetten. Daarnaast kunnen diverse functies elkaar versterken. De bibliotheek is bezig met taalachterstand. Dat is ook een speerpunt van de gemeente, dus we kunnen hierin ondersteunen. Het Kielzog richt zich weer op creatieve vaardigheden om jezelf te ontwikkelen. We kunnen gezamenlijk zoeken naar wegen om elkaar aan te vullen om de sociale problematiek in Midden-Groningen aan te pakken. Daarnaast maken we gebruik van elkaars ruimte. Zo worden er in de raadszaal huwelijken afgesloten en vinden er evenementen plaats.

Wat zijn de ervaringen van het gemeentehuis met de raadszaal?

De ruimte ondersteunt de manier waarop we het debat vormgeven. Het is een mooie setting met een open sfeer, wat doet denken aan het Lagerhuis. De zaal is voorzien van een royale publieke tribune, verrijdbare tafels en grote beeldschermen waardoor je alles kunt volgen en zien. Omdat het multifunctioneel bruikbaar is, wordt het breed benut vanuit de samenleving.

In september 2021 opende Koningin Máxima samen met drie basisschoolleerlingen het nieuwe pand. Hoe kijkt u daarop terug?

In Midden-Groningen speelt multi-problematiek een rol. Voor mij was dat een reden om Koningin Máxima uit te nodigen omdat ik weet dat ze interesse heeft in schuldenproblematiek, cultuurontwikkeling van kinderen en het bieden van perspectief in sociaal zwakkere wijken. Als zij komt, voelen mensen zich gezien. De Koningin had zich goed ingelezen en voorbereid. Haar bezoek heeft indruk gemaakt. Op de open dag in september kwamen ruim vijftienhonderd enthousiaste bezoekers. Er heerste een gevoel van trots en dat gebeurt in deze regio niet zo snel.

Waar bent u het meest trots op?

Als portefeuillehouder van huisvesting nieuwbouw ben ik trots op het feit dat we de bouw van het Huis van Cultuur en Bestuur hebben gerealiseerd binnen planning en budget. Drie jaar geleden stelden we een budget vast van 28 miljoen voor de nieuwbouw. De tien gebouwen in de drie gemeentes voldeden niet meer aan de eisen van de tijd en waren niet duurzaam. Per saldo was nieuwbouw de beste keuze. Het komt de begroting en het functioneren van de gemeente ten goede.
Dat is theoretisch een kloppend verhaal, maar er zijn altijd mensen die 28 miljoen te veel geld vinden. Door de bouw op tijd en binnen budget te realiseren, is er geen kritiek ontstaan. Dat is fijn. Daarnaast vind ik het gebouw echt een aanwinst voor het stadshart van Hoogezand.

Eigentijdse werkplekken in diverse settingen en in een huiselijke sfeer: de inrichting van het gemeentehuis is samengesteld in samenspraak met medewerkers en de binnenhuisarchitect. Gemeentesecretaris Henk Mulder was verantwoordelijk voor de interne huisvesting en vertelt over het verloop hiervan.

Het gemeentehuisdeel is gebouwd volgens AGW (activiteitgericht werken). Wat is dat precies?

“Verschillende mensen hebben verschillende taken tijdens hun dagelijkse werkzaamheden en dus ook verschillende behoeftes op het gebied van werkomgeving. We hebben het gemeentehuis volgens dit principe ingericht. Niemand heeft een vaste werkplek, je kunt een werkplek zoeken die past bij wat je die dag moet doen. Wil je in teamverband overleggen? Dat kan in een vergaderzaal. Wil je je terugtrekken in stilte omdat je een telefoontje moet plegen? Daar zijn zithoekjes voor. Wil je liever wat meer reuring om je heen? Ook dat is mogelijk. Elk team heeft een ‘vlek’ in een deel van het gebouw waar je kunt werken, maar je mag ook ergens anders zitten. We zeggen steeds: om een vlek staat geen hek. Dat betekent dat je anderen niet mag weren in je aangewezen ruimte. Daarnaast blijft thuiswerken ook nog een optie.”

Hoe heeft u dit proces aangepakt?

“Het begint bij de inventarisatie van de behoeftes van de medewerkers. Er is een klankbordgroep samengesteld met medewerkers die tot ambassadeurs van het AGW-principe
zijn benoemd. We hebben intensief overlegd met de Ondernemingsraad en samen met de klankbordgroep locaties in andere gemeentes bezocht om te kijken wat zou kunnen werken en wat niet. Het was duidelijk dat er geen behoefte was aan een kantoortuin waarin je verdwaalt. Ik vind het belangrijk dat niemand zich verloren voelt, dus we hebben geprobeerd een huiselijke sfeer neer te zetten. De medewerkers hebben hier een belangrijk stem in gehad.”

Hoe wordt de nieuwe werkomgeving ontvangen?

“Als je het hebt over arbeidsvoorwaarden wordt goede huisvesting nauwelijks genoemd. Maar het is voor medewerkers veel belangrijker dan mensen denken. Voor mij was dat een reden om er het beste van te maken en dat is volgens mij gelukt. Voor nagenoeg iedereen hebben we een mogelijkheid gecreëerd om een plek te vinden waar ze zich happy voelen. Door medewerkers maximaal te betrekken, hebben ze snel kunnen wennen aan de nieuwe werkomgeving. We hebben veel met medewerkers gesproken over wat ze te wachten staat en lieten ze meedenken over bijvoorbeeld de stoelenkeuze. Als je een nieuw gebouw in gebruik neemt, vergt het wat tijd om alles goed te laten werken. Er zijn altijd kinderziektes: de temperatuur werkt nog niet goed of er staat een bureau op de verkeerde plek. Ons nazorgteam vangt alles op wat beter kan. We hebben overigens nog weinig klachten gehad, de meeste medewerkers zijn juist heel trots.”

Hoe vindt u de synergie van de drie organisaties onder één dak?

“Ik vind het heel erg goed. Er is altijd reuring, er komen jongeren binnen, er is een Grand Café om wat te drinken met je collega’s. Er is veel dynamiek, het is uitnodigend en open. Als gemeente sta je meer in de samenleving. Met deze drie voorzieningen in een gebouw ben je echt een visitekaartje voor je bewoners.”

“Met dit soort projecten kan ik wel tot mijn zeventigste doorgaan. Laat de VUT maar zitten.” Aan het woord is projectmanager Date Jan de Haan. Vanuit het bedrijf BAM Bouw en Techniek- Integrale projecten Noord was hij verantwoordelijk voor de sloop van het oude gemeentehuis en de realisatie van de nieuwbouw van zowel de bouwkundige als de installatietechnische componenten. “De bouw verliep voorspoedig. Het resultaat is fantastisch en het ziet er kwalitatief goed uit.”

In mei 2019 kreeg BAM de opdracht voor de realisatie van het Huis van Cultuur en Bestuur. Er werden drie mijlpalen afgesproken: het verhuizen van de bestaande bibliotheek naar de nieuwbouw, de bouw van het gemeentehuis en de verbouw van de vergaderzalen en de raadszaal in het bestaande pand. Er moest tegen de bestaande bouw, ruimtes die in gebruik waren, worden aangebouwd. Date Jan vertelt over de uitdagende taak. “Terwijl we aan het bouwen waren, waren de faciliteiten eromheen nog in werking. Dat was best spannend. We hebben een gedeelte gesloopt en een tijdelijke wand geplaatst. Ook moesten we de bibliotheek verplaatsen, terwijl de dienstverlening door moest blijven gaan. Gedurende het proces hebben we regelmatig overleg gehad met alle gebruikers van het pand. We hadden aandacht voor geluidsoverlast en hielden de brandveiligheid en vluchtmogelijkheden in de gaten. Ook hebben we afgesproken om de periode tussen oplevering en ingebruikname te verkorten. Een goede planning hierbij was cruciaal.”

Bouw updates

Naast het verhuizen van de bieb, de bouw van het gemeentehuis en de verbouwing van de raadszaal werd ook de vaste inrichting aan het takenpakket van BAM Bouw en Techniek toegevoegd. “In samenspraak met de interieurbouwer hebben we dit opgepakt”, vertelt Date Jan. “We hebben het hele interieurpakket met elkaar en de opdrachtgever besproken en geoptimaliseerd. Hierdoor konden we de tijd van ingebruikname verkorten.” Omdat corona de mogelijkheid van een buurtbijenkomst belemmerde, bedacht het bouwbedrijf een alternatief om de buurtbewoners op de hoogte houden van de werkzaamheden. “We hebben mailingen rondgebracht bij driehonderd omwonenden waarin staat wat we hebben gedaan en wat we nog gaan doen. Ook maakten we ‘bouw updates’ die men op YouTube kon bekijken. Hier kregen we veel positieve reacties op. Het heeft goed gewerkt, maar we hadden toch liever een fysieke bijeenkomst gehad.”

Korte lijnen

Uiteindelijk heeft het team van de BAM de planning volgens afspraak gehaald: de drie mijlpalen zijn op tijd opgeleverd. Ondanks corona, een flinke uitdaging waarmee het bedrijf te maken kreeg. “Dat we de planning hebben gehaald, heeft te maken met de korte lijnen in het proces. We hadden slechts drie of vier aanspreekpunten bij de opdrachtgever (de gemeente) en zijn adviseurs, waardoor je sneller kunt schakelen. Er was een wederzijds gevoel van vertrouwen en er ontstond een echte ‘bouwteam-relatie’. Het ging allemaal voorspoedig en het is goed om te kunnen doen wat je belooft.”

Award

Na afloop van de opening van het Huis van Cultuur en Bestuur werden Date Jan en zijn collega’s verrast: ze kregen te horen dat ze de Social Return on Investment Award hadden gewonnen. BAM Bouw en Techniek heeft veel mensen extra kansen gegeven die moeilijk aan een baan kunnen komen. Bij de bouw van het nieuwe Huis van Cultuur en Bestuur hebben zij 25% meer SROI ingevuld dan verplicht. “Daar hebben we niet eens veel extra voor gedaan, we hebben gewoon mensen ingezet waar nodig.”

In het Huis van Cultuur en Bestuur heeft kunst een prominente plek gekregen. In de vergaderzalen hangen bijzondere werken en in de hal steelt de muurschildering van Ploegschilder Jan van der Zee de aandacht. Jos Boerjan, Teamleider Kunstwerkplaats Kielzog, vertelt meer over dit kleurrijke, immense werk uit 1969, dat goed past bij de identiteit van Midden-Groningen.

Jan van der Zee (1898-1988) was een schilder en monumentaal kunstenaar uit Leeuwarden. Na zijn studie aan Academie Minerva schilderde hij landschappen, portretten, stillevens en stadsgezichten. Daarnaast maakte hij grafische kunst in de vorm van lino- en houtsnedes. Van der Zee behoorde tot de vroege Nederlandse constructivisten. Hij was lid van De Ploeg (1923-1948) en vervolgens van Het Narrenschip. In 1958 was hij mede-oprichter van de Groninger schildersgroep Nu.

Niet verloren

De muurschildering in het Huis van Cultuur en Bestuur valt op. Het is 3.20 bij 2.60 meter en bestaat uit stucwerk, beton en panelen met daarop abstracte vormen en symbolen. Het komt uit het voormalige schoolgebouw van SBHS in Hoogezand, het latere Aletta Jacobscollege. Toen deze school in de jaren negentig werd gesloopt, zorgde Jos Boerjan er samen met een oud-docent voor dat de muurschildering behouden bleef. Jos: “Ik werkte destijds bij de gemeente op de afdeling Kunst en Cultuur en vond dat een Jan van der Zee niet verloren mocht gaan. Het is toch een oud-lid van De Ploeg, dat konden we niet laten gebeuren. De schildering is toen uit de muur gezaagd, ingepakt en met een takelwagen naar een gemeentewerf gebracht. Daar heeft het jarenlang gelegen, wachtend op een nieuw plekje.”

Kenmerkend

Toen Jos hoorde van het plan om de muurschildering in het nieuwe gemeentehuis te plaatsen, gaf hem dat een blij gevoel. “Een betere plek kan het niet krijgen. Op een bepaalde manier is het werk gedateerd, maar toch past het hier uitstekend. Het is kenmerkend voor de omgeving: het gaat over Hoogezand, de industrialisatie en noeste harde werkers. Je kunt zien dat het gemaakt is voor een technische school door de aangebrachte elementen van huizen, trappen, bruggen en tandwielen. Allemaal voorwerpen die te maken hebben met bouw en een scheepswerf. Het staat symbool voor de wederopbouw van Midden-Groningen en toont de industrie met een menselijk gezicht. Het geeft het tijdsbeeld goed weer”, aldus Jos.

Waardevol

De schildering is de tijd echter niet ongeschonden doorgekomen. Er zat een scheur in het beton en ook de verf moest op bepaalde plaatsen worden hersteld. Beeldend kunstenaar Frits Hesseling mocht het werk restaureren. Jos vertelt dat de kunstenaar grondig onderzoek heeft gedaan naar de gebruikte verf van Jan van der Zee. Jos: “Frits Hesseling heeft deze verf samen met een verffabriek in Marum nagemaakt. Die verffabriek was dezelfde fabriek waar Jan altijd zijn producten kocht.” Nu de restauratie klaar is, kan iedere bezoeker ervan genieten. In het gemeentehuis hangen nog meer werken van Jan van der Zee, waaronder zeven grote houtsneden. “Heel belangrijk om te bewaren en het is waardevoller als het hier hangt dan wanneer het in de opslag ligt.”

In de foyer van het Huis van Cultuur en Bestuur staat de Ontmoetingstafel. Een bijzonder kunstwerk dat symbool staat voor de plaats van ontmoeting dat het Huis van Cultuur en Bestuur wil zijn voor de inwoners van Midden-Groningen. Het is gemaakt door kunstenaar Marc van Vliet uit Overschild. Hij vertelt over de totstandkoming van zijn werk.

In de pers verscheen een oproep om ideeën in te leveren voor een kunstwerk voor het nieuwe Huis van Cultuur en Bestuur met als belangrijk element de groene monumentale beuk die bij de Damkerk in Hoogezand stond. Deze bijna tweehonderd jaar oude beuk moest gekapt worden omdat het risico bestond dat de boom zou omvallen. Tijdens de selectieprocedure in het gemeentehuis deed Marc van Vliet zijn best om niet gekozen te worden, omdat hij een lastig ontwerp had gemaakt met veel risico’s. “Ik wilde graag met de boom werken, maar het is levend goed geweest en daar kan van alles inzitten, als je het open zaagt. Misschien is het rot, zit er ijzer in, is het hout nog niet droog of trekt het krom. Tijdens mijn presentatie vertelde ik over alle beren op de weg en alle valkuilen, maar toch kozen ze voor mij.”

Zagen en drogen

Normaliter moet een boom vier jaar drogen, maar de beuk lag pas anderhalf jaar buiten. Marc wist dat hij snel moest handelen. Diezelfde week nog haalde hij de boom op om het naar een droogkamer in het zuiden van Friesland te brengen. Marc: “Eerst begon ik te zagen en toen bleek er in het midden een dikke scheur te zitten. Er waren twee takken naast elkaar gegroeid, die zijn gaan wijken. Daar sijpelde jarenlang water in:  waarschijnlijk de oorzaak van de ziekte van de boom. Ik heb later de plattegrond op de tafel zo geplaatst, dat het Oude Winschoterdiep precies op die scheur ligt.” Na het zagen kon de boom de droogkamer in, waar het twee maanden bleef. “Daarna had ik nog een maand de tijd om het werk te maken. Een pittige klus. Een dag voor de opening was het klaar.”

Allesbepalend

De boom was leidend voor het kunstwerk. Marc volgde de vorm en keek welk gedeelte hij kon gebruiken. Hij koos voor de vork van de boom, omdat hij dit het meest karakteristieke deel van de boom vond. Marc: “In de houtzagerij zag ik allemaal mooie stapeltjes hout liggen. Dat werd mijn inspiratiebron. Ik zaagde de boom in plakjes en plaatste er stukjes hout tussen: ik maakte een gefragmenteerde stam. Ik heb er wielen ondergezet om een link te maken naar de scheepsbouw.” In de tafel is de plattegrond van Hoogezand gefreesd en met een groene stip is aangegeven waar de boom heeft gestaan. Op de kopse kant staan coördinaten met het jaartal van de boom en de openingsdatum van het Huis van Cultuur en Bestuur. Marc is tevreden over het resultaat. “Het was spannend, want er mocht niets fout gaan. Alle handelingen moesten in één keer goed. Maar dat maakt het des te leuker als het lukt.”

Bijzondere dag

De Ontmoetingstafel staat midden in de foyer en heeft plek voor tien mensen. Samen met burgemeester Adriaan Hoogendoorn onthulde Marc een informatiebordje waarop te lezen is hoe de tafel tot stand is gekomen. Ook was hij bij de opening van Koningin Maxima aanwezig. “Ik had speciaal voor de opening een nieuwe overall gekocht. Op het laatst ben ik nog even voorgesteld aan de Koningin. Het was een spannend proces en een bijzondere dag.”

Peter Bos van Sax Architecten in Groningen is verantwoordelijk voor een deel van de inrichting van het gemeentehuis. Hij begon na fase 1 aan deze omvangrijke opdracht en vertelt graag hoe het
ontwerp tot stand is gekomen.

“Het Huis van Cultuur en Bestuur is bedoeld voor een samengevoegde gemeente. Je hoeft niet meer te reizen tussen alle gemeentehuizen, je loopt naar het koffieapparaat om een praatje maken. Dat was ons uitgangspunt. We hebben een aantal sessies gehouden met de directe gebruikers: de medewerkers. Vervolgens hebben we het voorstel van de architecten en de visie van de gemeente meegenomen in ons proces. We zijn op zoek gegaan naar een gemeenschappelijk thuisgevoel. Inwoners van de gemeente moeten zich hier thuis voelen maar ook de medewerkers van de gemeente Midden-Groningen.”

Het ontwerp bestaat uit één grote, open ruimte die doorloopt over verschillende verdiepingen. De werkplekken zijn activiteitgericht: zowel rustzoekers als druktemakers kunnen een plek vinden om hun werkzaamheden uit te voeren. Peter: “Het leuke is dat we hier het thuis-gevoel ook hebben gebruikt, want je doet thuis ook vaak activiteitgerichte dingen. Als je wilt lezen, kies je een hoekje in een stoel. Eten doe je aan de keukentafel en wil je televisiekijken, dan ga je naar de bank. We stapten af van de traditionele werkomgeving om naar een werkomgeving te gaan waar niemand een vaste werkplek heeft, waar wethouders, bezoekers en ambtenaren rondlopen. Het was een zeer complex vraagstuk, maar het pakt hier mooi uit. Het gebruik van eerlijke en goede materialen en warmte helpt zeker mee.”

Benice de Vries van OdV interieurarchitecten verzorgde de inrichting van de bibliotheek in het Huis van Cultuur en Bestuur. “Een informele, actieve, maar ook warme sfeer is belangrijk voor een bibliotheek zodat jong en oud zich welkom voelt.”

De opdracht: verschillende activiteiten in de bibliotheek een zichtbare plek geven, die gelijktijdig kunnen plaatsvinden. “We zijn als OdV interieurarchitecten nauw betrokken bij de inrichtingen van de bibliotheken in Groningen en hebben in 2017 een visie op de inrichting van de nieuwe bibliotheken mogen ontwerpen, waar Ontmoet, Leer en Ontdek een plek hebben gekregen. Zo krijgen de maatschappelijke en educatieve functies van de bibliotheek meer ruimte en zijn ze meer zichtbaar geworden. Op basis hiervan hebben we verschillende plattegronden gemaakt, waarmee we met de opdrachtgever en de gebruikers in gesprek zijn gegaan.”

Benice en haar team kozen de pleinzijde voor de actieve ruimtes, zoals het café, het makerslab, de cursusruimte en de jeugdhoek. Het podium en de cursusruimte delen de ruimte in segmenten, waarmee er meerdere plekken voor verschillende activiteiten ontstaan. Aan de binnentuinzijde zijn de boeken- en studieplekken geplaatst, de zogenoemde luwteplekken. De presentatiewanden, die vanaf de entree in het looppad staan, verbinden de verschillende plekken, maar geven ook ruimte aan presentatie. Vanuit de binnenstraat van het gebouw kom je op een gezellig pleintje, waar bezoekers van de gemeente en de bibliotheek gezamenlijk aan de leestafel kunnen verblijven. Achter in de bibliotheek is De Speelplaats, met alle ruimte voor het jongste kind.

Benice is te spreken over het eindresultaat. “De plek aan het plein is een mooie locatie voor een bibliotheek en de samenwerking met onze opdrachtgever en de architect verliep goed. Zo konden we ons bijvoorbeeld goed vinden in de materiaalkeuzes. Het is een toegankelijke bibliotheek geworden, waarin ruis, reuring en rust een plek hebben gekregen.”

Janneke Klok was bij de totstandkoming van het Huis van Cultuur en Bestuur regiomanager van de bibliotheken in Midden-Groningen. Na de verhuizing in 2016 naar de locatie van het Kielzog in fase 1, volgde een tweede verhuizing in 2021 in fase 2. Janneke Klok vertelt over dit proces, wat niet altijd even soepel verliep.

Hoe vond u de samenwerking met andere partijen tijdens de bouw en verhuizing?

“In de aanloop naar fase 2 zijn wij goed meegenomen, maar naarmate het verhuismoment dichterbij kwam, liepen we tegen verrassingen aan. We merkten dat er bepaalde keuzes waren gemaakt, waar we geen invloed en zeggenschap over hadden. We moesten trekken om onze belangen goed voor het voetlicht te houden. Dat was best spannend, maar het is gelukt. Ik vond het een pittig proces. Er waren verschillende schakels en groepjes waarin iedereen denkt vanuit eigen specialisme. In fase 1 waren we al tegen dingen aangelopen en dit wilden we in fase 2 voorkomen. Het was lastig om dit op het juiste bordje te krijgen. Daarnaast zit je een tijd in een rommelige periode, met lawaai en onrust om je heen, terwijl de dienstverlening door moet gaan.” 

Wat vond u van het idee van meerdere partners in één gebouw?

“Ik vind het een goed idee omdat je elkaar kunt versterken vanuit je eigen invalshoek. Wij zijn allang niet meer alleen een uitleenbieb, we zijn een brede maatschappelijke en educatieve bibliotheek waar mensen samenkomen en waar veel activiteiten worden georganiseerd. Bezoekers voor de gemeente worden verrast door het aanbod van de bibliotheek. Wachtenden kunnen bij het Klant Contact Centrum aan de leestafel een krantje of tijdschrift pakken. Met het Kielzog hebben we mooie raakvlakken, vooral op creatief vlak. Doordat we in één gebouw zitten, zijn de lijnen kort en vind je elkaar sneller. We zien elkaar ook in de huiskamers voor medewerkers, dat werkt mee. Door de krachten te bundelen kun je iets sterker wegzetten.”

Wat zijn de ervaringen van de bibliotheek in het nieuwe pand?

“Tot dusver zijn de ervaringen positief. We horen dat ook van onze bezoekers en klanten. Al onze functies komen in de bibliotheek in het Huis van Cultuur en Bestuur terug. Met onze veelzijdige collectie willen we van collectie naar connectie. Dat betekent onder meer dat mensen die moeite hebben met lezen en schrijven terecht kunnen in het Taalhuis. In het eLAB zijn we bezig zijn om
inwoners te ondersteunen bij de ontwikkeling van zogenaamde 21-eeuwse vaardigheden. Ook willen we volwassenen meer naar binnen trekken door activiteiten te organiseren zoals het schrijfcafé. En scholieren en studenten ontdekken de bibliotheek inmiddels als een prima plek om af te spreken en samen te studeren.”

Krijgt u ander publiek in deze setting, met drie organisaties onder één dak?

“In de beginperiode merkten we wel een ander publiek en dat inwoners voor het eerst sinds jaren in de bibliotheek kwamen. We zijn vooral toegankelijker geworden door de plek die we in het gebouw hebben gekregen. De bibliotheek en onze activiteiten zijn zichtbaar vanaf het plein. Ik ben blij met wat er nu staat. Als ik de bieb inloop of ik loop ‘s avonds even langs, dan kijk ik met trots rond. Het is een mooie bieb en we mogen er trots op zijn dat we als organisatie onderdeel zijn geworden van het Huis van Cultuur en Bestuur. Het gebouw is eigentijds en aantrekkelijk. Er zijn veel zitjes, je kunt lekker met elkaar afspreken. Dat willen we als bibliotheek graag uitstralen.”

Eric Zweers werd in 2019 via het bedrijf abcnova ingehuurd als programmanager Gemeentelijke Huisvesting. Zijn taak: de nieuwbouw van het Huis van Cultuur en Bestuur in goede banen leiden. Een omvangrijke klus. Eric: “Aan de ene kant had je het bouwproject en aan de andere kant de vele processen eromheen, zoals de verhuisoperatie en de implementatie van het werkplekconcept. Er was geen ruimte voor ontsporing.”

Toen abcnova, gespecialiseerd in proces – en projectmanagement, in 2019 instapte, lag er al een ontwerp voor het gemeentehuis. Het project werd op dat moment aanbesteed en ging in uitvoering. Omdat fase 1 een aantal jaar geleden was gerealiseerd, moest er rekening worden gehouden met andere partners in het gebouw. Eric: “Als er meerdere gebruikers zijn, moet je goede afspraken maken over het beheer en gebruik van het pand en hoe je met elkaar omgaat. Er werd een kernteam ingericht met afgevaardigden van elke afdeling, die wekelijks bij elkaar kwamen. Je hebt altijd te maken met een stukje overlast tijdens bouwwerkzaamheden. Daar is regelmatige afstemming bij nodig. Dit proces hebben wij begeleid.”

Planning is noodzakelijk

Het proces van de implementatie van het werkconcept en de verhuizing lag ook op het bordje van Eric. “Zes weken na de oplevering moest de verhuizing plaatsvinden. De inboedel van de gemeente kwam vanuit vijf verschillende locaties, de computers moesten meteen werken na ingebruikname en de gemeentelijke dienstverlening moest ook doorgaan. Een flinke klus! Daarom zijn we een half jaar van tevoren begonnen met de voorbereidingen en hebben we Intensief overlegd met facilitaire dienst van gemeente. 
Wij hebben een gedetailleerde planning gemaakt vanaf de oplevering van het gebouw, een planning van uur tot uur. Uiteindelijk is alles gelukt. Ik kijk er met plezier op terug, het was een leuk proces.”

Open en transparant

Volgens Eric is de planning gehaald door goed projectmanagement. “Doordat we strak gestuurd hebben en wekelijks bij elkaar kwamen, zit je er kort op. Daar hebben we bewust voor gekozen. Als iets dreigt te ontsporen, kun je snel schakelen. Elke vier weken kwam de stuurgroep bij elkaar om verantwoording af te leggen aan het gemeentebestuur over de voortgang en resultaten. Ik vond het heel prettig dat het proces op die manier bewaakt en gemonitord werd. Open en transparant. Dat heeft zeker bijgedragen aan het soepele verloop van het project.”

Complimenten

Het gemeentehuis is aardbevingsbestendig en voldoet aan het bouwbesluit, de landelijke wetgeving voor alle nieuwe gebouwen en aanvullende eisen qua duurzaamheid en circulariteit. Eric: “Het voldoet aan de zogenaamde BENG-norm, wat betekent dat het een bijna energieneutraal gebouw is. Er zijn laadpalen voor elektrische auto’s en ook de omgeving van het gemeentehuis ziet er prachtig uit. Dat is parallel opgepakt door medewerkers van gemeente. Het is heel mooi aansluitend aan het project gerealiseerd. Toen de Koningin de opening verrichte, zag alles er tiptop uit. Complimenten aan de ambtenaren.”

Theater en muziekschool Het Kielzog is vijf jaar geleden gehuisvest in het bestaande deel van het Huis van Cultuur en Bestuur. Dat betekent dat er om de organisatie heen gebouwd moest worden, toen fase twee van de bouw in werking werd gezet. Directeur Ids Dijkstra vertelt over zijn ervaringen met het bouwproces en hoe de samenwerking verloopt met zijn nieuwe buren.

Voor Ids Dijkstra was de verbouwing geen grote overgang, omdat het deel van het theater en de muziekschool al af was. “Natuurlijk is er om ons heen een hoop veranderd. Zo is de foyer is een stuk groter geworden en is de bibliotheek naar beneden gegaan. Dat is voordelig voor ons, omdat we vaak samen projecten draaien. We werken bijvoorbeeld samen rondom de Kinderboekenweek en het Innovatiefestival. Als je de krachten kunt bundelen op dezelfde vloer, heeft dat meer impact. In de gedeelde foyer kun je dan activiteiten organiseren”, vertelt Ids. Met de gemeente komt het theater niet zoveel in aanraking. “Als zij werken, dan zijn wij gesloten. Onze werktijden verschillen. Maar ik kan mij voorstellen dat dit voor de gemeente een leuke plek is. Bezoekers komen hier voor hun plezier. Deze mensen gaan niet allemaal naar het gemeentehuis, maar je hebt ze wel in huis. Dat doet wat met de sfeer.”

Geluk bij een ongeluk

De overlast tijdens de verbouwing viel volgens de directeur mee. Precies op de momenten waarvan het theater het meest hinder zou ondervinden, was het gesloten vanwege corona. Ids: “Een geluk bij een ongeluk. Toen we wel open waren, konden we ons prima redden met de kleinere foyer. We hadden niet zoveel uitdagingen tijdens de verbouwing. Tijdens onze verhuizing naar dit pand waren er een aantal zaken die achteraf anders hadden gemoeten. Die hebben we alsnog aangepakt. Zo hebben we een deur van het Grand Café naar het terras gemaakt en bij de horeca één grote opslag van vier verschillende ruimten gerealiseerd. Als het dan een keer moet, dan het liefst tegelijk.”

Passend bij de regio

Ids is erg te spreken over het nieuwe Huis van Cultuur en Bestuur. Hij noemt het één van de mooiste gebouwen van Hoogezand. “Het is prachtig, dat staat buiten kijf. Het is geen hoogbouw, het is niet te kolossaal. Het past goed bij de regio. We horen ook veel positieve reacties van bezoekers.” Inmiddels weten veel bezoekers het theater te vinden: de kaartverkoop loopt als vanouds. Ids: “Tijdens de lockdowns hebben we zoveel mogelijk door laten gaan. Wat niet mocht, deden we niet, maar omdat we ook een muziekschool en kunstwerkplaats hebben, konden we contact met ons publiek houden. Daardoor weten ze ons goed te vinden. De opening van het gebouw heeft vast ook meegeholpen. Het is een plezierig gebouw om in te zijn. Iedereen moet even de kans nemen om in ieder geval één of twee keer langs te komen. Zo kun je het beste een oordeel vellen of je vaker wilt komen.”

Nieuw programma

Inmiddels ligt de brochure met het nieuwe theaterprogramma op de mat. “Het is een breed programma. Voor iedereen zitten er wel meerdere dingen bij”, aldus Ids.

Wanneer kregen jullie de opdracht om het ontwerp te maken?

Het ontwerp van Huis van Cultuur en Bestuur krijgt lovende reacties van bezoekers, medewerkers en inwoners van Midden-Groningen. Woorden als eigentijds, modern, functioneel en passend bij de regio passeren de revue. Het architectenbureau De Zwarte Hond is verantwoordelijk voor het concept. Architect Henk Stadens vertelt hier meer over.

Wanneer kregen jullie de opdracht om het ontwerp te maken?

“In december 2012, toen we de zogenoemde tender hadden gewonnen. De gemeente was al een geruime tijd aan het worstelen met het huisvestingprobleem. Wat is de perfecte plek voor het gemeentehuis? Gaan we nieuw bouwen of verbouwen? Welke gebruikers uit de gemeente komen allemaal onder één dak? Dat heeft er wel voor gezorgd dat de neuzen van alle betrokkenen in dezelfde richting kwamen te staan en dat het besef ontstond dat de partijen elkaar nodig hebben om verder te komen. Het Huis van Cultuur en Bestuur is pas in 2021 opgeleverd, dus we hebben wel wat meegemaakt.” 

Hoe ga je vervolgens te werk?

“Allereerst probeerden we erachter te komen welke instanties er allemaal komen te werken. Deze mensen, die eerst onafhankelijk gehuisvest waren, gaan samenwonen. Hoe kan zo’n gebouw hierbij helpen? Wat hebben ze nodig? Hoe houden we iedereen bij elkaar? Het Huis van Cultuur en Bestuur is een van de projecten uit mijn carrière waarbij zowel het proces, het resultaat én het plezier van samen iets bedenken, tot een betaalbaar en uitzonderlijk goed resultaat hebben geleid.” 

Hoe verliep het proces?

“Omdat een gemeenteraad om de vier jaar van kleur en samenstelling verandert, moet het plan een zekere ‘hufterproofheid’ hebben. We hebben sterk de focus gelegd op wat het plan voor de gebruiker moet doen. Wat gaat het opleveren? Wat voor situatie ga ik aantreffen wanneer ik op maandag de deur opendoe? Midden in dit traject vond de gemeentelijke herindeling plaats. Gaandeweg werd het duidelijk dat het niet alleen meer ging om het theater, de bibliotheek, de muziekschool en de gemeente Hoogezand-Sappemeer, maar om een samenvoeging van drie gemeentes. Uiteindelijk heeft het proces van idee tot realisatie bijna 9 jaar geduurd. We hebben gedurende de rit meerdere beleidsmakers zien komen en gaan. Een ontwerp en zijn uitgangspunten moeten hierbij overeind kunnen blijven staan.”

Hoe hebben jullie dat aangepakt?

“We besloten de bouw in twee fases te knippen. Het theater en de bibliotheek konden niet meer wachten en namen hun intrek op de eerste verdieping. Na herindeling begon de tweede fase. De samenwerkingen verliepen goed. De gemeente had ervoor gekozen om geen managementbureau te gebruiken, waardoor de lijn kort waren. Iedereen was heel betrokken, het was een leuke club die er echt iets van wilde maken.” 

Wat vind je van het eindresultaat?

“Wij zijn erg trots op dit gebouw. De buitenkant van het pand is heel herkenbaar en uitnodigend. De baksteenstructuur doet denken aan oude Groningse elementen, maar de metalen dakopbouw, boven de centrale straat is ook een verwijzing naar scheeps- en kassenbouw. Het gebouw is maandagochtend om half 8 open, maar ook op zaterdagavond om 22.00 uur. Vanwege deze 24 /7 multifunctionaliteit hebben we verlichting ontworpen die vele verschillende atmosferen kan maken. Dankzij het gebruik van warme duurzame en onderhoudsarme materialen, ervaar je een zekere vriendelijkheid als je het gebouw binnenkomt. Het is een fijn gebouw, een centrale plek  waar iedereen elkaar ontmoet. Dat elkaar ontmoeten is echt gelukt. Wat ik persoonlijk heel leuk vind is dat de hele hal wordt gebruikt als er een evenement is. Het gebouw ís dan even de gemeente. Over honderd jaar staat het er misschien wel nog en dan is het waarschijnlijk nog steeds goed.”

Als beleidsmedewerker Cultuur is Jeltje Terlouw verantwoordelijk voor het kunstdepot in het Huis van Cultuur en Bestuur. Kunst heeft in het nieuwe gebouw een meer prominente plek gekregen. “In vergelijking met hoe het was in het oude gemeentehuis, zijn er op het gebied van kunst behoorlijke stappen gemaakt. Absoluut een verbetering”, aldus Jeltje.

Jeltje Terlouw is sinds 2017 betrokken bij het kunstdepot. Ze draagt zorg voor de kunstcollectie in de gemeente, die bestaat uit ongeveer twaalfhonderd werken van diverse lokale en regionale kunstenaars zoals van Marten Klompien (kunstschilder, tekenaar en graficus) en Jan van der Zee (schilder en monumentaal kunstenaar, oud-lid van De Ploeg). Er zit kunst bij van nationale en internationale kwaliteit. Een groot deel van de collectie wordt uitgeleend door Stichting Artos in Slochteren aan particulieren en bedrijven. De meest waardevolle werken (‘de kerncollectie’) hangen op de werkplekken en in de vergaderzalen van het gemeentehuis of zijn opgeslagen in het kunstdepot.

Nieuwe opslag

Het kunstdepot van het nieuwe gemeentehuis lijkt in niets op de opslag in het oude gemeentehuis. Jeltje: “Daar had de kunstopslag niet zoveel vierkante meter en werd het weggestopt in een donkere ruimte, wat leek op een rommelhok. Voor het Huis van Cultuur en Bestuur had de architect andere plannen. Hij bedacht een dubbele functie voor het kunstdepot: die van opslag en expositie.” De ruimte in het Huis van Cultuur en Bestuur is negentien meter lang en twee meter breed. Deze wordt afgesloten met een grote, glazen wand. In de rekken is een deel van de collectie opgeslagen, waarbij de voorkant van de schilderijen richting de wand zijn geplaatst. “De opslag is een soort van expositie. Als je langsloopt, kun je meteen de werken bekijken. Het is een hele mooie oplossing, eentje die je niet vaak ziet. Meestal worden schilderijen in een opslag toch weggestopt, maar nu kan iedereen hiervan genieten”, vertelt Jeltje enthousiast.

Verbeeldingskracht

De kerncollectie bestaat onder meer uit werken die een relatie hebben met de gemeente. Vaak gaan de onderwerpen over scheepswerven, borgen of het landschap van Midden-Groningen. Jeltje vindt het belangrijk om kunst terug te laten komen in het gebouw. Jeltje: “Het mooie van kunst is dat het de geschiedenis terugbrengt in het gemeentehuis. Het gebouw is nieuw, maar kunst maakt de link met de identiteit van de gemeente, vertelt het verhaal en laat het gezicht zien van de regio. Ik vind het de kers op de taart, het maakt het gebouw echt af. Daarnaast voegt het iets toe aan de werkplek en brengt het inspiratie. Met kunst kun je dingen uiten die je op geen enkele manier kan zeggen. Het is een hele andere taal, de taal van verbeeldingskracht.”

Heliconia

Kunst is verweven in het hele Huis van Cultuur en Bestuur. Zo is in de gevel, boven de beide ingangen, in de wand aan de buitenzijde van de theaterzaal en in gordijnen de geabstraheerde vorm van de bloem heliconia verwerkt. Jeltje vertelt dat dit vanuit de percentage-regeling is ontstaan. “Een bepaald bedrag van de bouwkosten, die worden besteed aan gemeentelijke gebouw, gaat naar kunst. In de eerste fase van de bouw is daarmee de heliconia geplaatst waarmee we iets organisch wilden terugbrengen in het gebouw. De heliconia is een tropische bloem en hier staat het voor de multiculturele samenleving van Midden-Groningen die sterke banden heeft met natuur en geschiedenis. In de tweede fase is hiervan de muurschildering van Jan van der Zee herplaatst en gerestaureerd en de ontmoetingstafel gemaakt.”

Fotografie

Pepijn van de Broeke (foto bij voorwoord) en Aries Platje

Tekst

Heidi van Duuren

Ontwerp

Printing point 4 U, Sappemeer
Aries Platje (06 - 33 78 19 20)

Druk

Scholma Druk BV

Opdracht

Deze uitgave is gemaakt in opdracht van de gemeente Midden-Groningen.
Huis van Cultuur en Bestuur
Gorecht-Oost 157
9603 AE Hoogezand